Doorzoek het forum
Zoeken met Startpagina
Startpagina Thema's
Theo Logisch
Nederlandse filosoof vindt nieuw argument voor opperwezen
zaterdag 14 april 2012, Auteur:Joël De Ceulaer
Ga zitten, neem een kop koffie en lees in alle rust dit artikel. Hou er wel uw hoofd bij, want het bevat een streng logische redenering die erop wijst dat God bestaat. Was getekend: Emanuel Rutten, een Nederlander die voor filosofisch wereldnieuws zorgt.
Goed nieuws voor de gelovigen onder ons: de Nederlandse filosoof Emanuel Rutten heeft een splinternieuw bewijs gevonden voor het bestaan van God. Enfin, een echt bewijs mogen we het van hem niet noemen. ‘Bewijzen bestaan alleen in de wiskunde', zegt hij. ‘Maar ik heb een krachtig argument gevonden, waar nog niemand opgekomen was. Als mijn redenering klopt, dan is het heel waarschijnlijk dat God bestaat.'
Onder filosofen die zich beroepshalve het hoofd breken over de godsvraag, heeft Rutten al behoorlijk wat opzien gebaard. Op gespecialiseerde blogs wordt zijn redenering druk becommentarieerd. Zijn vondst schopte het zelfs tot in The New York Times.
En dan te bedenken dat die hele godsvraag hem vroeger gestolen kon worden. ‘Ik ben wiskundige van opleiding', vertelt Rutten. ‘Ik heb godsdienst altijd onzin gevonden. Het geloof interesseerde mij zo weinig dat ik mij vroeger zelfs geen atheïst genoemd zou hebben. Ik was een harde wetenschapper, iemand die ervan overtuigd is dat de waarheid alleen kan worden gevonden met wiskundige technieken.'
Tot hij erachter kwam dat wiskunde maar één aspect van de werkelijkheid belicht. ‘Omdat al die formules mij geen antwoord konden geven op de diepe existentiële vragen, begon ik filosofie te studeren. Zo leerde ik de middeleeuwse kerkvader Augustinus kennen, en het Nieuwe Testament. Ik kwam erachter dat het christendom een bijzonder rijke en coherente wereldbeschouwing is. En nu weet ik dat er ook hele goede rationele argumenten voor bestaan.'
Kwestie van logica
Het argument van Rutten past in een eeuwenoude traditie, die ook vandaag nog uitlopers kent. Filosofen hebben altijd al geprobeerd om te bewijzen dat God bestaat. Vooral het bewijs van ene Anselmus van Canterbury uit de elfde eeuw is zo fascinerend dat sommige wiskundigen er nog altijd door bezeten zijn.
De redenering van Anselmus was eenvoudig. God, wist hij, is het meest perfecte wezen dat de mens zich kan inbeelden. En iets dat bestaat, is perfecter dan iets dat niet bestaat. Daaruit volgt: God bestaat. Niemand minder dan Kurt Gödel, de legendarische logicus en wiskundige uit de eerste helft van de twintigste eeuw, die goed bevriend was met Albert Einstein, heeft eigenhandig geprobeerd om dat godsbewijs van Anselmus nog te perfectioneren.
‘De Amerikaanse filosoof Alvin Plantinga heeft in de jaren zeventig nog een argumentatie ontwikkeld die sterk lijkt op die van Anselmus en Gödel', zegt Rutten. ‘Mijn redenering ligt in dezelfde lijn: het is louter een kwestie van logica, zonder metingen, zonder observaties. Maar met een nieuwe invalshoek.'
‘Ik vertrek van twee eenvoudige uitgangspunten', legt hij uit. ‘Het ene uitgangspunt is het volgende: het is onmogelijk om met zekerheid te weten dat God niet bestaat. Het andere uitgangspunt luidt: iets dat onmogelijk gekend kan worden, is noodzakelijk onwaar. Met andere woorden: het is onwaar dat God niet bestaat. Daaruit volgt: God bestaat.'
‘Ik heb al tientallen reacties gekregen van collega's uit binnen- en buitenland die proberen om mijn redenering lek te schieten', lacht Rutten. ‘Zo hoort dat, ik nodig iedereen uit om de fout in mijn betoog te vinden. Maar tot dusver is nog niemand daar in geslaagd.'
Satan inbegrepen
Toch even checken bij de bevoegde instanties. De Gentse filosoof Jean Paul Van Bendegem spitst de oren als we hem bellen met de melding dat er een nieuw godsbewijs is gevonden. In zijn boek Tot in der eindigheid heeft Van Bendegem, die net zoals Rutten logicus en wiskundige is, de belangrijkste godsbewijzen uit de geschiedenis gewikt, gewogen en te licht bevonden.
‘Ik ben erin geslaagd om telkens in de uitgangspunten een fout te vinden', zegt Van Bendegem. ‘Elk godsbewijs heeft een zwakke plek. Maar ik sluit niet uit dat iemand vroeg of laat met een argument komt zónder zwakke plek. Een finale uitspraak kan ik dus niet doen. Het is mogelijk dat iemand mij verrast.'
Na de redenering van Rutten eens grondig te hebben doorgenomen, ziet Van Bendegem een paar mogelijke problemen. ‘Het eerste uitgangspunt van Rutten kun je gemakkelijk omkeren', legt hij uit. ‘Je kunt zeggen: het is onmogelijk om met zekerheid te weten dat God bestaat. En als iets dat onmogelijk geweten kan worden, onwaar is, dan is het onwaar dat God bestaat. En dan bestaat hij dus niet.'
‘Aha! Die opmerking heb ik al vaker gekregen', reageert Rutten enthousiast. ‘En ik zal u uitleggen waarom ze niet juist is. Het is níét onmogelijk om met zekerheid te weten dat God bestaat. We kunnen ons namelijk een mogelijke wereld voorstellen waarin God bestaat, en in die wereld is er tenminste één iemand die weet dat God bestaat. God zelf, namelijk.'
Ook daarop heeft Van Bendegem een weerwoord. ‘Het gebeurt vaak dat in zulke redeneringen wordt verwezen naar mogelijke werelden. Maar zo'n argument overtuigt mij niet. Als er een mogelijke wereld is waarin God bestaat, dan zegt dat alleen iets over die mogelijke wereld en niet over deze. In déze wereld kan ik met een gerust hart atheïst blijven.'
Van Bendegem ziet overigens nog een probleem. ‘Je kunt dezelfde redenering toepassen op Satan. Als God bestaat volgens Rutten, dan de Duivel ook. Het is met andere woorden eenpackage deal.'
Vliegend spaghettimonster
‘Mijn argument levert ons een persoonlijke eerste oorzaak op', reageert Rutten. ‘Die conclusie is natuurlijk al meteen fataal voor het atheïsme. Het laatste wat een atheïst immers zal willen erkennen, is dat de hele wereld uiteindelijk teruggaat op een eerste oorzaak die een persoon is. Levert het argument ons ook inzicht in het morele karakter van deze persoon? Nee, daarvoor zijn andere aanvullende argumenten nodig. Bijvoorbeeld het zogenaamde morele argument: als God niet bestaat, is er geen objectieve reden waarom wij het allemaal verwerpelijk vinden om kinderen te folteren. Ook de orde in de kosmos en het bestaan van natuurwetten wijzen op een Schepper.'
Met het creationisme wil Rutten niets te maken hebben. ‘Ik omarm voor de volle honderd procent de evolutietheorie. Ik vind dat godsdienst en wetenschap niet met elkaar in conflict hoeven te komen. Volgens de oerknaltheorie zijn tijd en ruimte een kleine veertien miljard jaar geleden ontstaan. De oorzaak van het universum bevindt zich dus buiten tijd en ruimte. En dat sluit zonder meer perfect aan bij het concept van een christelijke god.'
En wat met het vliegend spaghettimonster? Volgens een bekende parodie is het even moeilijk om te ontkennen of bevestigen dat het heelal dáárdoor geschapen werd. Rutten gaat niet akkoord. ‘Mijn eerste uitgangspunt is niet van toepassing op het vliegend spaghettimonster. In een universum waar God het enige bewuste wezen is dat bestaat, is het namelijk niet onmogelijk om te weten dat het spaghettimonster niet bestaat. In zo'n universum zou God dat weten.'
Op The Prosblogion, een blog waar ‘s werelds filosofen elkaar treffen, wordt heftig gediscussieerd over de knuppel die Rutten in het hoenderhok gooide. Van Bendegem van zijn kant schrijft naarstig voort aan een nieuw boek. ‘En dat heet De vrolijke atheïst’, zegt hij. ‘Als ik ooit een bewijs voor het godsbestaan zie dat mij wel overtuigend lijkt, zal ik zeker getroffen worden door de wiskundige schoonheid ervan. Maar ik zal mij niet bekeren. Geloof moet doorleefd zijn. Niemand gelooft alleen op grond van een redenering.'
"
Maar ja, je moet er wel eerst in willen gaan geloven in een god (die niet bestaat), en ja dan volgt … kwestie van logica
Theo
